OPISY TECHNICZNE SZLAKÓW NA TERENIE GMINY BISZTYNEK

Szlak rowerowy nr 1
Proponowany kolor: Żółty
Długość szlaku: 26,0 km

Opis skrócony: Bisztynek ul. Kolejowa – Sułowo – Rokitnik – Trutowo – Wozławki – Warmiany – Paluzy – Łędławki – Bisztynek ul. Kolejowa

Opis szlaku
Szlak prowadzi przez zachodnie i północne tereny gminy, częściowo po drogach gruntowych, częściowo po drogach utwardzonych. Na trasie szereg najwartościowszych zabytków gminy. Do nich należy zaliczyć kościoły gotyckie w Sułowie, Wozławkach i Paluzach. Malownicze widoki na bezleśną okolicę rozciągają się z niewielkich wzgórz. Szczególnie urokliwe są w okolicy Sułowa i Trutnowa. W Sułowie Szlak przebiega w pobliżu „Dworku Romanowskich” z miejscami noclegowymi. Szlak należy zaliczyć do tras krótkich, jest to szlak widokowy nadający się na krótkie wycieczki zarówno rekreacyjne jak i treningowe.


Szlak rowerowy nr 2
Proponowany kolor: niebieski
Długość szlaku: 25,1 km

Opis skrócony: Bisztynek ul. Kolejowa – Łędławki – Grzęda – Wojkowo – Sątopy-Samulewo – Sątopy – Unikowo – Bisztynek ul. Kolejowa

Opis szlaku
Szlak prowadzi przez wschodnie i południowe tereny gminy, głownie drogami asfaltowymi. Tylko na odcinku Unikowo – droga woj. nr 594 szlak wiedzie bardzo dobrą drogą gruntową przez urokliwy odcinek leśny. Z uskoku pojeziernego między Grzędą, a Sątopami rozciąga się piękny widok na rezerwat przyrody „ Polder Sątopy – Samulewo”. Na trasie gotyckie kościoły w Grzędzie, Sątopach i Unikowie. Szlak należy zaliczyć do tras krótkich, jest to szlak widokowy nadający się na krótkie wycieczki zarówno rekreacyjne jak i treningowe.


Szlak rowerowy nr 3
Proponowany kolor: czarny
Długość szlaku: 18,2 km

Opis skrócony: Bisztynek ul. Kolejowa – Troszkowo kolonia – Troszkowo – Lądek – Prosity – Sułowo – Bisztynek ul. Kolejowa

Opis szlaku
Szlak jest łącznikowy ponieważ nie zamyka się w pętle samoistnie, jednak można jadąc nim wrócić do miejsca startu korzystając ze szlaku czerwonego od Sułowa. Łączy on kilka miejscowości południowo-zachodniej części gminy. Prowadzi on prawie cały czas drogami gruntowymi w terenie otwartym z dalekim horyzontem za wyjątkiem niedługiego odcinka za Prositami przebiegającego dawnym skrajem lasu. Obecnie po stornie pól rośnie
posadzony przed paroma laty młody las więc wkrótce będzie to odcinek zupełnie leśny. Szlak kończy się przy zabytkowym kościółku w Sułowie, który warto odwiedzić ze względu na bogate wyposażenie. Szlak nadaje się na krótkie wypady z dziećmi jak też na treningi kondycyjne.


Szlak pieszy
Proponowany kolor: czerwony
Długość szlaku 9,4 km

Opis skrócony: Bisztynek ul. Kolejowa – nieczynne torowisko, las w stronę Dąbrowy – Kolonia Troszkowo – Kolonia Bisztynek – Bisztynek ul. Kolejowa

Opis szlaku
Szlak prowadzi z placu przed Hotelem „Marysieńka” przy „ Diabelskim Kamieniu” w kierunku lasu i ponad 3km wiedzie przez las. W dalszej części jest widokowy i pozwala poznać najbliższą okolicę. Może on służyć do krótkich wycieczek szkolnych, ponieważ prowadzi prawie wyłącznie bocznymi gruntowymi drogami, przechodząc jedynie przez drogę wojewódzką i na samym końcu prowadząc ok. 300m chodnikiem wzdłuż niej. Jest też doskonałą propozycją do treningów Nornic Walking, jest to bowiem trasa akurat na półtoragodzinny trening.

OPISY KRAJOZNAWCZE PROPONOWANYCH SZLAKÓW

Szlak rowerowy nr 1: Bisztynek ul. Kolejowa – Sułowo – Rokitnik – Trutowo – Wozławki – Warmiany – Paluzy – Łędławki – Bisztynek ul. Kolejowa

Bisztynek – Miasto o pow. 2 km2. Liczba ludności 2434 osób (stan na 2009 r.). Siedziba Urzędu Miejskiego.
W 1346 roku w połowie drogi między Lidzbarkiem a Reszlem biskupi lokowali wieś Strowangen. Osada położona na równinie nie posiadała jednak walorów obronnych. Mając to na względzie biskup warmiński Henryk Sorbom lokował w 1385 roku na najbliższym niewielkim wzgórzu miasto Bisztynek.
Wieś Strowangen stała się wsią miejską Bisztynka. Początkowo miasto rozwijało się bardzo powoli, ze względu na trudną sytuację społeczno – polityczną Warmii i całego państwa krzyżackiego związaną z konfliktem z Litwą o Żmudź. Wojny z Polską w XV pogłębiły zastój rozwoju. Dopiero w XV w wzniesiono tu mury obronne z trzema bramami, z których Lidzbarska zachowała się do naszych czasów. Po 1466 r. miasto wraz z całą Warmią weszło w skład Rzeczpospolitej. XVI i WVII wiek to okres największej świetności Miasta. Po rozbiorze Polski w 1772 r. stało się częścią Państwa Pruskiego. W XIX wieku, położone z dala od głównych szlaków miasto zaczyna podupadać. Wielkie zniszczenia w substancji urbanistycznej przynosi wschodniopruska ofensywa Armii Czerwonej w 1945 roku. Usuwanie gruzów i powolna odbudowa trwa wiele lat. Dzisiejszy wygląd Miasta to właśnie efekt tej odbudowy. W mieście wciąż czytelny jest średniowieczny układ urbanistyczny. Jest kilka kamieniczek z przełomu XIX i XX wieku. Są one jednak mocno przebudowane i nie przedstawiają wartości zabytkowej. Do zabytków Miasta należą:
1. Brama Lidzbarska, ul. Grodzka
2. Kościół farny p.w. Św. Macieja Apostoła, ul. Kościelna.
3. Kościół p.w. Św. Michała (obecnie kaplica cmentarna), ul. Wojska Polskiego.
4. Kościół ewangelicki, ul. 9-maja.
5. Cmentarze rzymskokatolicki i ewangelicki, ul. Wojska Polskiego.
6. Remiza Straży Pożarnej, ul. Grodzka.
7. Kapliczki przydrożne.
Pomnik przyrody „Diabelski Kamień” znajduje się przy ul. Sportowej.
Przez miasto szlak biegnie ulicami: Plac Wolności, Kościuszki, Sienkiewicza, Reymonta, Grodzką.

Sułowo – Wieś lokowano w 1335 roku. Równocześnie uposażono kościół. Jego budowę prowadzono w latach 1380-1400. Drewniana wieżę dostawiono dopiero w 1700 r. Jest to obiekt salowy z cennym barokowym wyposażeniem. Po rozbiorach w XIX wieku władze pruskie utworzyły tu majątek szlachecki. Po 1945 roku wieś zasiedlono rolnikami indywidualnymi. W pobliżu wsi zachował się dworek dawnych właścicieli z końca XIX wieku. Obecnie stanowi własność prywatną. Jest w nim hotel i restauracja.

Rokitnik – Niewielka wieś położona już w gminie Kiwity. Lokowano ją w 1382 roku. Po 1945 roku zasiedlona rolnikami indywidualnymi. Najciekawszym zabytkiem wsi jest budynek dawnego dworca stacji kolejowej na zlikwidowanej w 1945 roku linii kolejowej Orneta – Kętrzyn.

Trutnowo – Wieś położona w gminie Bartoszyce. Lokował ją biskup warmiński w 1362 roku. Była to chłopska wieś czynszowa. Po rozbiorach była to wieś królewska. Istniał w niej też niewielki majątek szlachecki. W 1939 roku mieszkało tu 235 osób. Po 1945 roku zasiedlona rolnikami indywidualnymi. W 1983 roku wieś miała 163 mieszkańców. Było tu 36 gospodarstw indywidualnych. Zachował się niewielki dworek szlachecki z końca XVIII wieku.

Wozławki – Wieś położona tuż przy północnej granicy Warmii. Lokowana przez biskupa warmińskiego w 13355 roku. Kościół zbudowano w latach 1370-1380. Wieżę zbudowano w II połowie XV wieku. W XVIII wieku dobudowano barokową kaplicę, w której freski wykonał najwybitniejszy malarz warmiński tego okresu Maciej Meyer. Kościół posiada wyposażenie barokowe. Należy do najpiękniejszych wiejskich kościołów na Warmii. Ciekawostką są rzadko spotykane 2 zegary słoneczne. We wsi jest 8 kapliczek przydrożnych.

Warmiany – Wieś lokowana przez biskupa warmińskiego w 1385 roku. Po rozbiorach wieś królewska. We wsi zachowana niewielka kaplica z XIX wieku.

Paluzy – Wieś lokowano w 1345 roku na 66 włókach. Wkrótce potem erygowano parafię i zbudowano kościół, który konsekrowano w 1409 roku. Do obecnej postaci kościół rozbudowano w 1890 roku. Po 1945 roku wieś zasiedlono rolnikami indywidualnymi. Na części utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W 1939 roku wieś miała 561 mieszkańców, a w 1998 roku 324.

Łędławki – Wieś lokował biskup warmiński w 1362 roku. Po rozbiorach była to wieś królewska. Po za zwartą zabudową wsi jest gospodarstwo agroturystyczne.

Szlak rowerowy nr 2: Bisztynek ul. Kolejowa – Łędławki – Grzęda – Wojkowo – Sątopy-Samulewo – Sątopy – Unikowo – Bisztynek ul. Kolejowa

Bisztynek – opis przy szlaku nr 1

Łędławki – opis przy szlaku nr 1

Grzęda – Wieś lokowana na prawie chełmińskim w imieniu biskupa warmińskiego wójt krajowy Henryk z Lutr. Wieś lokowano na 64 włókach. Zasadźcami byli dwaj Prusowie piotr i Eckehard Lemkomi. Wkrótce erygowano parafię i zbudowano kościół. Wieś i kościół zostały zniszczone podczas wojny polsko – krzyżackiej w latach 1519 – 21. Kościół odbudowano i ponownie konserwowano w 1581 roku. W 1754 roku kościół spłonął. Ponowna odbudowa dokonana została w okresie baroku z zachowaniem ocalałych fragmentów gotyckich. Konsekracji świątyni dokonał biskup Ignacy Krasicki w 1779 roku. Kościół ma barokowe wyposażenie. Po rozbiorach jest to wieś królewska. W 1939 roku liczba mieszkańców wynosi 528 osób a w 1998 roku 161.

Wojkowo – Niewielka wieś lokowana przez biskupów warmińskich w 1346 roku. Po 1945 roku było tu Państwowe Gospodarstwo Rolne.

Sątopy i Sątopy – Samulewo – Wieś Sątopy i Sątopy - Samulewo lokowano w 1337 roku. Na 60 włókach. Zasadźcą był Prus Santop ( od niego pochodzi nazwa wsi) W 1343 roku biskup warminski Herman z Pragi przeznaczył dochody z tej wsi na uposażenie kapituły fromborskiej. Parafia powstała tuż po lokacji. Wkrótce zbudowano kościół. Do parafii należały okoliczne wsie w tym lokowane w 1381 roku Sątopy – Samulewo. W 1577 roku Sątopy stały się własnością kapituły fromborskiej. W XVI wieku Samulewo biskup uczynił folwarkiem. W okresie późniejszym został on przekształcony w letnią rezydencję biskupów warmińskich. W 1656 roku powstał tu dwór, istniały ogrody i park oraz stadnina koni. Po rozbiorach założenie to użytkowane było przez wielu właścicieli. Majątek funkcjonował jako szlachecki do 1945 roku. Po 1945 roku powstało tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 70-tych XX wieku uznawane za modelowe gospodarstwo PRL-owskie. Wtedy powstało istniejące do dziś duże osiedle pracownicze (tzw. „agroosiedle”) składające się z betonowych bloków mieszkalnych. W Sątopach jest piękny kościół pod wezwanie Św. Jodoka ( jedyne takie wezwanie w Polsce). Kościół ma cenne wyposażenie. Na wschód od wsi znajduje się rezerwat przyrody „Polder Sątopy-Samulewo”

Unikowo – Wieś lokowano w 1340 roku. Zasadźcą był Prus Thaysot. Wkrótce erygowano tu parafię i w latach 1370 – 1380 zbudowano istniejący do dziś kościół. Jest to obiekt salowy z wysoką wieżą i cennym barokowym wyposażeniem. W 1939 roku mieszkało we wsi 501 osób, a w 1998 roku 241.

Szlak rowerowy nr 3: Bisztynek ul. Kolejowa – Troszkowo kolonia – Troszkowo – Lądek – Prosity – Sułowo – Bisztynek ul. Kolejowa

Bisztynek – opis przy szlaku nr 1

Sułowo – opis przy szlaku nr 1

Troszkowo – Nie znana jest data lokacji wsi ani przywilej lokacyjny. Miejscowość istniała jednak już w XIV wieku, należała do parafii w Bisztynku. W XIX wieku był tu majątek ziemski należący do rodziny Kahsnitz, która zbudowała tu niewielki, zachowany do dziś dworek. Po 1945 roku wieś zasiedlono rolnikami z różnych regionów Polski. Obecnie wieś należy do ludniejszych w gminie. Korzystne położenie przy drodze krajowej przyczynia się do jej rozwoju.

Prosity – Wieś lokowano w 1354 r. Parafia i kościół istniały już w XIV. W 1502 r. biskup Łukasz Watzenrode nadał ją jako dożywotnie uposażenie biskupowi pomocniczemu Janowi Wilde. Była wielokrotnie niszczona podczas wojen polsko – krzyżackich. Obecny kościół pochodzi z lat 1842-44. Jest to neobarokowy obiekt salowy z wieżą od zachodu. Wyposażenie neobarokowe z XIX w. W 1939r. mieszka tu 589 osób a w 1998 r. 323. Po 1945 r. wieś zasiedlono rolnikami indywidualnymi. Od 1999 r. istnieje tu Izba Pamięci Sługi Bożego Józefa Englinga, który się tu urodził w 1898r. Uważany jest za założyciela Ruchu Rodzin Szensztackich. Zginął podczas I wojny światowej w 1918 r. Od 1952 roku trwa jego proces beatyfikacyjny.

Szlak pieszy: Bisztynek ul. Kolejowa – nieczynne torowisko, las w stronę Dąbrowy – Kolonia Troszkowo – Kolonia Bisztynek – Bisztynek ul. Kolejowa

Bisztynek – opis przy szlaku nr 1